استاندارد آغشتگي تيرهاي چوبي
1 ـ هدف
هدف از تدوين اين استاندارد بيان روشهاي آغشتگي و اشباع تيرهاي چوبي در مقابل فساد و آتش ميباشد .
يادآوري : در اين استاندارد منظور از فساد عبارتست از پوسيدگي چوب ـ كرم خوردگي چوب و از بين رفتن چوب به وسيله موجودات دريائي ميباشد .
2 ـ دامنه كاربرد
اين استاندارد در مورد روشها و مواد آغشتگي و اشباع براي انواع تيرهاي چوبي معادن ـ ساختمان ـ اسكله و غيره قابل اجراء ميباشد .
3 ـ مواد آغشتگي و اشباع
اين مواد كه براي آغشتگي و اشباع تيرهاي چوبي جهت محافظت در مقابل فساد و آتش ميباشد به قرار زير ميباشد:
الف ـ مواد اشباع و آغشتگي تيرهاي چوبي در مقابل فساد.
1 ـ كرئوزوت
كرئوزوت آغشتگي و اشباع تيرهاي چوبي بايد از تقطير زغال سنگ به دست آمده باشد ( چون كرئوزوت از تقطير چوب و لنين نيز به دست ميآيد ) و از مواد زير تشكيل يافته است :
ـ اسيدهاي قطراني ( مخلوطي از اسيد فنوليك ـ كسيلول ـ كرزول )
ـ بازهاي قطراني ( مخلوطي پيريدين ـ اكريدين ـ كينملين )
ـ مواد خنثي ( مخلوطي از آنترانسين ـ فلوئورن ـ نفتالين ـ مناترين )
درعمل گاهي ميتوان كرئوزوت را به طور خالص مصرف نمود ولي به علت داشتن خاصيت گند زدائي فوق العاده زياد آن را مخلوط با مواد ديگر به كار ميبرند چنان چه گاهي آن را در قطران زغال سنگ حل كرده و مصرف ميكنند . عيب بزرگ كرئوزوت اين است كه تيرهاي چوبي پس از آغشتگي سياه رنگ , بد بو و چسبنده ميشوند كه در اين صورت رنگ كردن آنها مشكل ميباشد ولي ميتوان با الكليهاي فلزي تيرهاي چوبي را پس از آغشتگي با كرئوزوت رنگ نمود. كرئوزوت بر دو نوع است:
1 ـ كرئوزوت سيال ( نوع T.T.D) كرئوزوت سيال منحصرا از روغنهاي سنگين تقطير و قطران زغال سنگ به دست ميآيد .
2 ـ كرئوزوت سنگين ( نوع F.C.N.S) از تقطير قطران زغال سنگ در كورهها و ديگهاي كارخانجات گاز و كوره تهيه كك ذوب آهن به دست ميآيد.
2 ـ روغنهاي آلي قابل حل در حلالهاي نفتي
اين روغنها در آب قابل حل نبوده ولي در حلالهاي نفتي به خوبي حل ميگردند. اين مواد سمي هم بر روي قارچها و هم بر روي حشرات چوب خوار تأثير ميكنند و پس از آغشته كردن تيرهاي چوبي حلالها بدون حرارت دادن تبخير شده و مواد سمي در داخل چوب باقي مي مانند كه در آن تغييري به وجود نميآورند و در اين صورت ميتوان اين قبيل تيرهاي چوبي را پس از آغشته شدن رنگ كرد و شامل :
ـ پنتا كلرور فنل (C6HCl5): اين ماده بيشتر براي مبارزه با قارچهاي رنگ كننده چوب به كار برده ميشود ولي در روي قارچهاي نابود كننده چوب نيز بياثر نيست .
ـ نفتانات مس: چون اين ماده بر روي گياهان تأثير نميكند آن را براي آغشته كردن چوبهاي گلخانه و ساير تأسيسات كشاورزي به كار ميبرند .
3 ـ مواد معدني محلول در آب
ـ سولفات مس: این ماده را به صورت محلول وزني تهيه كرده و مصرف مينمايند سولفات مس به كار رفته بايد از نوع متبلور بوده و نبايد بيش از يك درصد سولفات آهن داشته باشد و حداقل مقدار مس آن 24/9 درصد است و آبي كه جهت محلول مصرفي ميشود بايد حتي الامكان از مواد آهكي عاري باشد .
ـ بي كلرور جيوه: آن را به نسبت يك كيلوگرم در 150 ليتر آب حل كرده و مصرف ميكنند . آب به كار برده شده بايد تا حتي الامكان فاقد مواد آهكي باشد .
ـ كلرور دو زنگ: اين ماده سالها به عنوان نمونه واقعي ماده حفاظت چوب قابل حل در آب مورد استفاده قرار گرفته است ولي عيب آن قابل شستشو بودن ميباشد.
ـ نمك ولعان: هرچند اين تركيب براي آغشتگي تراورس هم به كار ميرود ولي اغلب در مورد چوبهائي كه با خاك يا آب تماس ندارند نتيجه بهتري ميدهد .
ب ـ مواد آغشتگي تيرهاي چوبي در مقابل آتش
مسئله جلوگيري از احتراق تيرهاي چوبي ساختماني و غيره از مدتها پيش مورد توجه قرار گرفته است و مواد مختلفي را براي حفاظت چوب در برابر آتش بکار ميبرند كه مهمترين آنها به قرار زير است :
ـ نمكهاي معدني
ـ رنگهاي كند كننده آتش :
اين رنگها عبارتند از رنگهاي روغني كه با روغن بي رنگ تهيه ميشوند كه در آن به جاي قسمتي از بيگمانهاي رنگي براكس به آنها اضافه مينمايند . بعضي اوقات در رنگهاي كند كننده آن موادي از قبيل تركيب او را افرالديد و فسفات آمونيوم نيز به كار ميروند .
ج ـ روش هاي آغشتگي و اشباع: روشهاي مختلفي براي آغشتگي و اشباع تيرهاي چوبي وجود دارد كه مهمترين آنها به قرار زير است :
ـ روش آغشتگي سطحي تيرها
در اين روش به وسيله قلم مو يا پاشيدن يا فروبردن چوب در محلول، سطح چوب را با مواد ضد عفوني آغشته مينمايند و اغلب سموم حشره كش يا كرئوزوت بدين روش مورد استعمال قرار ميگيرند . در عمل فرو بردن تيرهاي چوبي را در مخازن پر از كرئوزوت نتيجه بهتري به دست ميآورند به خصوص اگر كرئوزوت داراي حرارتي در حدود 82 درجه سانتي گراد باشد . در اين روش فقط سطح تيرهاي چوبي آغشته ميگردند لذا براي تيرهاي چوبي كه با خاك در تماس هستند زياد مناسب نميباشد ولي در ساير موارد روش ارزان و سادهاي به شمار ميرود مشروط بر اينكه چوبها قبلا تا اندازهاي خشك شده و داراي رطوبت سطحي زياد نباشد .
ـ روش غوطه ور كردن تيرها
دراين روش در بشكههاي محتوي مواد آغشتگي، تيرها را به طور عمود قرار ميدهند. پس از آغشتگي تيرها را به طور معكوس مجددا در بشكه ميگذارند تا قسمت ديگر آغشته شود. گاهي نيز براي چوبهاي بلندتر ظروف بزرگ تري به كار ميبرند و چوبها را به طور افقي در محلول قرار ميدهند و با وسائلي چوب را در ظرف غوطه ور نگاه مي دارند كه در اين روش چوب يكنواختتر آغشته ميشود . در اين روش از پنتاكلرورفنل ـ نفتانات مس و كرئوزوت استفاده مي گردد. اگر چنان چه كرئوزوت از نوع غليظ باشد آن را در تمام مدت آغشتگي گرم نگاه مي دارند. با اين روش ميتوان تيرهاي چوبي پايه، تيرهاي كوچك مانند تيرهاي پرچين و نرده را آغشته نمود .
ـ روش بوشري
در اين روش ماده ضد عفوني را در تنه درختان تزریق مينمايند به طوري كه ماده ضد عفوني جانشين گردد . عمل تزريق به اين ترتيب است كه تيرها را به طور افقي طوري قرار ميدهند كه مقطع كوچك آنها به اندازه 40 ـ 50 سانتي متر پايين تراز مقطع بزرگ آنها باشد . در اين موقع يك سر لوله لاستيكي را به مقطع بزرگ تيرها و سر ديگر لوله را به مخزن وصل مينمايند. اين مخزن در بلندي قرار دارد. با اين روش كليه تيرهاي چوبي تازه بريده شده را كه پوست آنها گرفته نشده است ميتوان تحت عمل آغشتگي قرار داد و محلول آغشتگي سولفات مس ميباشد .
ـ روش ظروف سرباز
1 ـ روش فرو بردن چوب در محلول سرد و گرم
اصول كارـ در اين روش ابتدا تيرها را در محلول گرم فرو ميبرند . در اين حال هواي داخل حفرههاي چوب منبسط شده و قسمتي از آن از چوب خارج ميگردد . اگر در اين حال تيرها را وارد محلول سرد نمايند، فشار داخلي تيرها پايين آمده و محلول تا عمق زيادي در چوب نفوذ مي كند . اين روش بسيار ساده بوده و فقط به دو حوضچه فلزي و يك گرم كننده و يك دستگاه بالا برنده نياز است . مواد آغشتگي در اين روش در درجه اول كرئوزوت و در درجه دوم ساير سموم محلول در آب است . اگر كرئوزوت به كار رود حرارت متوسط حوضچه گرم 100 درجه سانتي گراد و حوضچه سرد 65 درجه سانتي گراد ميباشد و در مورد سموم محلول، حرارت حوضچه سرد همان حرارت محيط ميباشد . مدت براي حوضچه گرم حداقل 6 ساعت و براي حوضچه سرد 2 ساعت ميباشد .
2 ـ روش كيان
دراين روش تيرها را در محلول سرد بي كلرور جيوه فرو ميبرند و محلول ضد عفوني شده عبارتست از يك محلول بي كلرور جيوه به نسبت يك كيلوگرم بي كلرور جيوه در 150 ليتر آب .
ـ روش ظروف سر بسته
در اين روش تيرها را در يك مخزن سربسته غير قابل نفوذ قرار داده و مايع آغشتگي را تحت فشار وارد مخزن نموده و تيرها را آغشته مينمايند و عمل به دو طريق زير انجام ميگيرد .
1 ـ روش تبل
در اين روش تيرها را در مخازن قرار داده و به مدت 30 دقيقه فشار داخل مخزن را تا 65 ميليمتر جيوه پايين ميآورند سپس مايع آغشتگي ( كرئوزوت) را به مخزن وارد نموده و فشار را تا 6 آتمسفر ميرسانند و 1 ـ 2 ساعت فشار را ثابت نگاه ميدارند بعد فشار را قطع مينمايند . براي اينكه زيادي كرئوزوت موجود در چوب را خارج نمايند، قبل از درآوردن تيرها در مخزن مختصري خلاء ايجاد ميكنند . دراين روش در تخليه اول، هواي داخل حفرههاي چوب خارج شده و كرئوزوت تحت 6 اتمسفر فشار به خوبي در داخل چوب نفوذ ميكند . عيب بزرگ اين روش آن است كه مصرف كرئوزوت زياد بوده و كرئوزوت اضافي داخل چوب بعدا به صورت قطرات بيرون ريخته و سبب كثيف شدن تير مي گردد .
2 ـ روش روپينگ
در اين روش پس از قرار دادن تيرهاي چوبي در مخزن، فشار آن را به مدت 15 دقيقه تا 4 آتمسفر بالا ميبرند تا هوا كاملا در داخل تير نفوذ كند. بعد كرئوزوت را وارد مخزن نموده و مجددا فشار مخزن را به 10 اتمسفر ميرسانند و اين فشار را به مدت 1 ـ 2 ساعت ثابت نگاه ميدارند تا كرئوزوت وارد خلل و فرج چوب شود و ضمنأ هواي داخل چوب متراكم شود. در اين حال ناگهان فشار مخزن را از بين ميبرند. با اين عمل ، هواي متراكم داخل چوب كرئوزوت اضافي را به خارج چوب ميراند و با مختصر خلاء مقدار زيادي از كرئوزوت از چوب پس گرفته ميشود . با اين کار فقط كرئوزوت ديواره ياختههاي چوب را آغشته مينمايد و در نتيجه از كثيف شدن و مصرف زيادي كرئوزوت جلوگيري ميشود .